Çek Cumhuriyetinin NATO içindeki önemi ve geleceği

Biz, hem yakın hem de uzak komşularımızın yayılmacılığından kaynaklanan trajik bir tarihi deneyime sahip bir ülkeyiz; yabancı zırhlı araçların tekerlekleri defalarca topraklarımızı, özgür ve bağımsız yaşam umudumuzu ayaklar altına aldı. Bizler yirminci yüzyıldaki Nazi ve Sovyet saldırganlığı karşısında tek başımıza direndik. 1938 ve 1968 yılları bizim için derin travmalar yaratan, aşağılayıcı dönemlerin başlangıcı oldu.

Çekya’nın NATO’ya katılımı sadece Çekya’ya değil tüm Orta ve Doğu Avrupa’ya bölgenin tarihinde görülmüş en büyük güvenlik garantisini getirdi. İttifak çatısı altında bir araya gelen ülkeler Avrupa ve Kuzey Amerika’nın güvenliğinden fazlasını paylaşırlar. Bu ülkeler, Kuzey Atlantik Antlaşmasının 2. Maddesinde belirtildiği gibi, “özgür kurumlarını güçlendirecek” ve dolayısıyla “barışçıl ve dostane uluslararası ilişkilerin daha da geliştirilmesine” katkıda bulunacaklardır. Dolayısıyla NATO’ya katılmamız kesinlikle değerlerimizi perçinledi. Bunun yanı sıra Münih Anlaşmasının travmasını, birçok Çek ve Slav’ın ülkemizin özgürce gelişmesi konusunda boşuna olduğunu gördüğümüz umutlarını ve aynı zamanda Komünist rejimin çöküşünü ve bunu takiben işgalci Sovyet birliklerinin çekilmesini kapsayan bir hikâyeye uygun bir son oldu. İttifak da kendi hikâyesini yazdı: Orta ve Doğu Avrupa ülkelerine kapılarını açarak uluslararası ortamdaki değişimlere uyum sağlayabilme ve güvenlik konusunda yeni bir rol üstlenebilme konusundaki yeteneğini kanıtladı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin rejiminin Rusya’nın Avrupa’daki nüfuz alanını yeniden kurma isteğini gizlemeyen saldırgan planları dikkate alındığında, İttifak üyesi olmanın ne kadar önemli olduğu her zaman olduğundan daha açık bir şekilde görülür. İttifakın birincil misyonu olan ortak savunma tekrar ön plana çıkıyor. Bir düşman olarak Rusya ile hiç birimiz tek başına baş edemeyiz. 30 yıl boyunca dikkate almamız gereken gerçek bir tehdit yoktu ve barışın keyfini sürdük. Avrupa ülkeleri askerî kapasitelerinin düşmekte olduğunu gördüler ancak NATO, büyük ekonomik gücü nedeniyle parametrik olarak askerî açıdan Rusya'dan daha güçlü kaldı.

Bu avantajı kaybetmemek için NATO’nun dâhili uyumunu sürdürmeliyiz. Tabii ki Kremlin bu şartların farkında ve bunun içindir ki Avrupa demokrasilerine karşı uzun vadeli hibrit eylemlerini giderek yoğunlaştırıyor. Biz de modernleşmeliyiz, hem de hızla. Savunma sanayimizin kapasitesini arttırmalı ve Müttefiklerimizin silahlı kuvvetlerini güçlendirmeliyiz.

Önümüzde üç temel görevimiz var:

1. Savunma sanayinin neredeyse tüm temel bölümlerinde üretimi derhal attırmalıyız;
2. Avrupalı orduların her birinin gerçek muharebe yeteneklerini arttırmalı ve bunu yaparken, özellikle de otonom sistemler konusunda, Ukrayna’nın savaş alanlarındaki yenilikleri ve deneyimlerini son derece titiz ve disiplinli bir şekilde uygulamalıyız;
3. Kremlin'in bunun tam tersini amaçlayan istihbarat operasyonları karşısında kararlı ve güçlü durmalıyız.

Bu üç temel görevle ilgili olarak, coğrafi açıdan Rusya’ya olan yakınlıkları nedeniyle Baltık devletleri, Polonya ve Finlandiya gibi ülkelerin bu konulardaki yaklaşımlarını örnek almalıyız. Küreselleşmiş bir dünyada, Orta ve Batı Avrupa ülkelerinin Rusya’nın daha sonra saldıracağı varsayılan bölgeye uzaklığı bize yanlış bir güvenlik duygusu sağlamamalıdır.

Farklı derecelerde de olsa, Rusya’nın saldırgan tutumundaki artış tüm NATO ülkelerini etkileyecektir. Kamu görevlilerinin bu tehdidi azımsamaları sorumsuzluk olur. Bu, korkuya teslim olmakla değil, ülkelerimizdeki dâhili görevlerimizi ciddiye almak ve Avrupa’nın transatlantik güvenliğine olan katkısını güçlendirmekle ilgilidir. Bu bakımdan, savunma harcamalarına yapılacak yatırımlar son derece akıllıca olur. Toplumumuzun özgürlüğü, refahı ve anlamlı bir yaşam sürebilmenin ön şartı güvenliktir. Eski üç silahşörlerin sloganı olan “Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için” sözleri İttifak için de geçerlidir. Uluslararası hukuka ve daha küçük ulusların kendi sorunları hakkında özgürce karar verme hakkına karşı birlik olan küresel otokrasilerin tehdidiyle kimse tek başına baş edemez.

Çoğu kez bize düşman olan ülkeler tarafından yönetilen dezenformasyon taşkınlarıyla beslenen çağdaş popülizmin, eski milliyetçilik şeytanlarını yeniden canlandırmaya çalıştığı gayet açık. Ortak görevimiz, bir kez daha, uluslararası düzenin kuralları ve Müttefikler olarak yükümlülüklerimizden güç alarak bu şeytanlara karşı baraj kapaklarını kapatmaktır.

Çek silahlı kuvvetlerinin tamamen profesyonel, Müttefiklerin ordularıyla birlikte çalışabilen bir demokratik devlet ordusu haline dönüşümü, 30 yıl önce başladı ve hiç de kolay olmadı. Silahlı kuvvetler kültürünün tamamen değiştirilmesi bir hayli çaba ve kararlılık gerektirdi. Ayrıca NATO üyeliğinin ön şartı olan savunmaya yeterli kaynakların sağlanmasının kabul edilmesini de gerektirdi. GSYH’nin %2’sinin savunmaya harcanacağını taahhüt ederek eski, artık kullanılmaz hale gelmiş teçhizat ve silahları modernize etme sürecini hızlandırdık. Maalesef bu taahhüdü uzun süre ihmal ettik ve bu nedenle savunma harcamaları geçici olarak GSYH’nin %1’ine düştü. Rusya’nın uluslararası güvenlik ortamını temelinden sarsan Ukrayna’yı topyekûn işgalini takiben harcamalarda önemli bir artış oldu. 2023’ten itibaren harcamaların GSYH’nin %2’si olması şartının Çek kanunlarıyla teminat altına alınmış olmasından dolayı çok mutluyum.

Bugün Çekya, NATO’nun bir parçası olarak, toplu savunma sistemine faal olarak katılıyor ve İttifakın kapasitelerinin geliştirilmesine katkıda bulunuyor. Çek silahlı kuvvetlerini sistematik olarak hem düşman saldırılarını caydırmaya hem de operasyonlar düzenlemeye ve yürütmeye yönelik NATO faaliyetlerinde konuşlandırıyoruz. Çek silahlı kuvvetlerinin bir saldırı durumunda veya ortak savunma ile ilgili uluslararası zorunlulukları karşılamaktaki temel görevi, Çekya içinde ve dışında teknolojik olarak ileri düzeyde bir düşmana karşı uzun vadeli, yüksek yoğunluktaki askerî çatışmaları müttefiklerimizle birlikte yürütebilmektir.

Üyeliğimiz aynı zamanda Çek ordusunun daha önce katılamadığımız yabancı misyon ve operasyonlara katılımını sağlayarak gelişmesini pekiştirdi. Bir diğer önemli fayda da Batılı ortaklarımızla omuz omuza savaşma tecrübesi kazanmaktı; bu da Batının operasyonel yöntemlerinin uygulanması ve hem teknik hem de psikolojik olarak birlikte çalışabilirliğin sağlanması demekti.

Her yeni üyenin kabulü mantıken daha fazla sayıda üyenin çıkarlarının daha karmaşık bir şekilde uyumunu gerektirir. Fakat bu, aynı zamanda NATO’nun bir savaştaki etkililiğini de arttırır. Teknolojik açıdan olağanüstü gelişmiş olan İsveç ordusu ile iyi eğitilmiş ve azimli Finlandiya ordusu, NATO'nun gerçek yeteneklerinde önemli bir artış sağlarlar. Bu nedenle Finlandiya ve İsveç’in toplu güvenliğimize katkıda bulunanlar olarak kabul edilmelerini memnuniyetle karşılıyorum. Bu hem geleneksel askerî yetenekler hem de yeni teknolojik sorunlar açısından geçerlidir. Kinetik askerî harekâta benzer düzeyde bir siber saldırı veya hibrit faaliyetler, toplu savunmaya ilişkin 5. Maddeyi tetikleyebilir. Siber uzayın hava, kara, deniz ve uzaya ilaveten bir operasyon alan haline geldiğini unutmamalıyız.

Bugün Ukrayna’yı savunmanın mutlak gerekliliği konusunda önemli bir sorunla karşı karşıya olduğumuz gibi, değişmiş bir savaş meydanında eski düşmanlarımız – otoriter rejimler – ile de karşı karşıya olduğumuzu unutmamalıyız. Gelecekteki harekât ortamları bugün gördüklerimizden tamamen farklı olacaklar. Son derece hızlı karar verme süreçlerine sahip, insansız ve giderek otonom hale gelen savaş sistemleri artık savaş meydanında modası geçmiş sistemlere ve insanlara yer bırakmayacak. Gelecekte İttifak bir çatışmayı kazanmak için müşterek yetenekler üzerinde odaklanmak zorunda kalacak, fakat aynı zamanda da nitel avantajını koruması gerekecek.

Ve Rusya tehdidi ne kadar güçlü olursa olsun, Avrupa’nın komşularını göz ardı etmemeliyiz. Sahel Bölgesi, Kuzey Afrika ve Orta Doğu bölgelerinde istikrarın - veya istikrarsızlığın - uluslararası toplum üzerinde önemli etkileri vardır ve var olmaya devam edecektir.

Tüm Avrupa-Atlantik alanında güvenlik durumu ile ilgili görüşümüzdeki benzeri görülmemiş değişiklik, İttifak üyelerinin hareketleri ve düşüncelerine de yansımıştır. Savunma bütçelerinin artışına ve Ukrayna’ya yapılan askerî ve finansal yardımların yoğunlaşmasına şahit oluyoruz. Hiç kuşkusuz Rusya sadece Avrupa’ya değil, dünya düzenine karşı da bir tehdit oluşturmaya devam edecektir. NATO, Avrupa güvenliğinin mimarisinin ve transatlantik bağların zayıflamaması için şimdi elinden geleni yapmalıdır. Caydırıcılık ve savunma, krizleri yönetme ve önleme, ve işbirliğine dayalı güvenlik, gelecek açısından hayati önem taşıyan görevlerdir. Ancak Kuzey Amerikalı Müttefiklerimizi Avrupa’nın güvenlik konularını çok ciddiye aldığına ve güçlü bir İttifakı sürdürmek için NATO’yu tümüyle desteklemenin kendisine düşen maddi payını omuzlamak da dâhil, elinden geleni yapmakta kararlı olduğuna ikna etmek, biz Avrupalıların sorumluluğudur.

Yakında Washington D.C.’de yapılacak olan NATO zirve toplantısı, İttifakın modern dünyanın tehdit ve sorunlarına mukabele etme yeteneklerini göstermesi açısından eşsiz bir fırsat olacaktır. Buna çok iyi hazırlanmalı ve son derece kararlı olmalıyız; İttifak çapında birlik olmaya ve her şeyden önce, “Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için” ilkesinin sadece bir güven ortamında geçerli olduğunu unutmamalıyız. Bu fırsatı kaçırmamalıyız!