Znaczenie i przyszłość członkostwa Republiki Czeskiej w NATO

Jesteśmy krajem o tragicznych doświadczeniach historycznych związanych z ekspansjonizmem naszych sąsiadów, zarówno bliższych, jak i dalszych. Koła obcych pojazdów opancerzonych wielokrotnie tratowały naszą ziemię i naszą nadzieję na wolny i niepodległy byt. W XX wieku samotnie przeciwstawiliśmy się nazistowskiej i radzieckiej agresji. Lata 1938 i 1968 były dla nas początkiem głęboko traumatycznych i upokarzających czasów.

Przystąpienie do NATO udzieliło nie tylko Czechom, ale także całej Europie Środkowo-Wschodniej największej gwarancji bezpieczeństwa w całej ich historii. Państwa zrzeszone w Sojuszu łączy coś więcej niż tylko zainteresowanie bezpieczeństwem Europy i Ameryki Północnej - zgodnie z art. 2 Traktatu Północnoatlantyckiego są one również zaangażowane w „umacnianie swych wolnych instytucji", a tym samym przyczynianie się do „dalszego rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunków międzynarodowych". Przystąpienie do NATO jednoznacznie pomogło zatem ugruntować nasze wartości. Było to odpowiednie zakończenie historii, która obejmowała traumę Układu Monachijskiego, jak się zdawało, daremną nadzieję wielu Czechów i Słowaków na swobodny rozwój naszego kraju - ale także upadek reżimu komunistycznego i późniejsze wycofanie okupacyjnych wojsk radzieckich. Sojusz również napisał swoją własną historię. Otwierając się na państwa Europy Środkowej i Wschodniej, udowodnił swoją zdolność do reagowania na zmiany w otoczeniu międzynarodowym oraz do przyjęcia nowej roli w zakresie bezpieczeństwa.

W świetle agresywnych zamiarów reżimu prezydenta Rosji Władimira Putina - który nie ukrywa swojego zainteresowania odnowieniem rosyjskiej strefy wpływów w Europie – obecnie bardziej niż kiedykolwiek wcześniej oczywiste jest, że członkostwo w Sojuszu ma ogromne znaczenie. Jego podstawowa misja, jaką jest wspólna obrona, ponownie wysuwa się na pierwszy plan. Nikt z nas nie może samotnie stawić czoła wrogiej Rosji. Przez 30 lat nie mieliśmy realnego zagrożenia i cieszyliśmy się dywidendą pokojową. Państwa europejskie odnotowały spadek swojego potencjału wojskowego, ale NATO pozostało parametrycznie silniejsze od Rosji pod względem militarnym, dzięki ogromnej sile gospodarczej.

Musimy utrzymać wewnętrzną spójność NATO, aby nie stracić tej przewagi. Kreml jest oczywiście świadomy tych uwarunkowań, dlatego też intensyfikuje swoje długoterminowe działania hybrydowe wymierzone w europejskie demokracje. My również musimy się modernizować - i to szybko. Musimy zwiększyć zdolności przemysłu obronnego i wzmocnić siły zbrojne poszczególnych państw natowskich.

Przed nami stoją trzy podstawowe zadania:

1. Natychmiastowe zwiększenie produkcji przemysłowej w praktycznie wszystkich kluczowych segmentach przemysłu obronnego;
2. Rozszerzenie rzeczywistych zdolności bojowych poszczególnych europejskich sił zbrojnych z jednoczesnym rygorystycznym zastosowaniem innowacji i doświadczeń z ukraińskich pól bitewnych, w szczególności w zakresie systemów autonomicznych;
3. Zdecydowane przeciwstawienie się operacjom informacyjnym Kremla, który jest zainteresowany dokładnie przeciwnym obrotem spraw.

W odniesieniu do tych trzech podstawowych zadań powinniśmy naśladować podejście państw takich jak państwa bałtyckie, Polska i Finlandia, które są liderami, motywowanymi geograficzną bliskością Rosji. W zglobalizowanym świecie zakładana odległość krajów Europy Środkowej i Zachodniej od kolejnego potencjalnego miejsca rosyjskiej agresji nie może dawać nam fałszywego poczucia bezpieczeństwa.

Jakikolwiek wzrost rosyjskiej agresji miałby wpływ na wszystkie państwa NATO, choć w różnym stopniu. Bagatelizowanie tego zagrożenia przez rządzących byłoby nieodpowiedzialne. Nie chodzi tu o poddanie się strachowi. Chodzi o poważne potraktowanie naszych krajowych zadań i wzmocnienie europejskiego wkładu w bezpieczeństwo transatlantyckie. Pod tym względem wydatki na obronność są najbardziej racjonalną z inwestycji. Bezpieczeństwo jest warunkiem wstępnym wolności, dobrobytu i pełni życia naszego społeczeństwa. Stare motto Trzech Muszkieterów „Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego!" obowiązuje również w Sojuszu. W pojedynkę nikt nie jest w stanie stawić czoła zagrożeniom ze strony globalnych autokracji, zjednoczonych w swoim sprzeciwie wobec prawa międzynarodowego oraz prawa mniejszych narodów do swobodnego decydowania o własnych losach.

Jest oczywiste, że współczesny populizm, karmiony zalewem dezinformacji często zarządzanej przez wrogie nam państwa, ożywia odwieczne demony nacjonalizmu. Naszym wspólnym zadaniem jest ponownie zamknąć dostęp tym demonom, przy czym musimy być motywowani zasadami porządku międzynarodowego i naszymi sojuszniczymi zobowiązaniami.

Transformacja czeskiego wojska w siły zbrojne demokratycznego państwa, armię w pełni profesjonalną i interoperacyjną z siłami zbrojnymi innych państw natowskich, rozpoczęła się 30 lat temu i zdecydowanie nie była prosta. Gruntowna zmiana wewnętrznej kultury sił zbrojnych wymagała wielkiego wysiłku i zaangażowania. Wymagało to również uznania, że niezbędnym warunkiem członkostwa w NATO będzie zapewnienie wystarczających środków na obronę. Przyspieszyliśmy kluczowy proces modernizacji przestarzałego, niedziałającego sprzętu i uzbrojenia, zobowiązując się do wydawania 2% PKB na obronność. Niestety, przez długi czas zaniedbywaliśmy to zobowiązanie, więc wydatki tymczasowo spadły do 1% PKB. Znaczący wzrost wydatków nastąpił po pełnej inwazji Rosji na Ukrainę, która zasadniczo pogorszyła międzynarodowe środowisko bezpieczeństwa. Cieszę się, że od 2023 roku wymóg wydawania 2% PKB jest obecnie zapisany w czeskim prawie.

Obecnie Czechy aktywnie włączają się w system obrony zbiorowej i przyczyniają się do rozwoju zdolności Sojuszu. Systematycznie rozmieszczamy czeskie siły zbrojne na potrzeby działań natowskich zmierzających zarówno do odstraszania wrogich ataków, jak i do przygotowywania i prowadzenia operacji. Na wypadek ataku lub w ramach zobowiązań do obrony zbiorowej misją czeskich sił zbrojnych jest zdolność do prowadzenia, w partnerstwie z naszymi sojusznikami, długotrwałego konfliktu zbrojnego o wysokiej intensywności przeciwko zaawansowanemu technologicznie przeciwnikowi, zarówno w Republice Czeskiej, jak i poza nią.

Nasze członkostwo przyczyniło się także do rozwoju czeskich sił zbrojnych poprzez udział w misjach i operacjach zagranicznych, w których wcześniej nie mogliśmy uczestniczyć. Kolejną znaczącą korzyścią było zdobycie doświadczenia bojowego u boku zachodnich partnerów, co oznaczało także wdrażanie zachodnich procedur operacyjnych oraz budowanie interoperacyjności zarówno technicznej, jak i psychologicznej.

Za każdym razem, gdy Sojusz przyjmuje nowego sojusznika, wiąże się to z bardziej złożonym procesem w dążeniu do osiągnięcia zbieżności interesów większej liczby członków. Jednocześnie jednak, zwiększa to także skuteczność bojową NATO. Wyjątkowo zaawansowane technologicznie szwedzkie siły zbrojne oraz dobrze wyszkolone i nieustępliwe fińskie siły zbrojne stanowią fundamentalny wzrost rzeczywistych zdolności NATO. Dlatego też z dużym zadowoleniem przyjmuję przyjęcie Finlandii i Szwecji jako państw wnoszących wkład w nasze zbiorowe bezpieczeństwo. Dotyczy to nie tylko tradycyjnych zdolności wojskowych, ale także nowych wyzwań technologicznych. Atak cybernetyczny lub działania hybrydowe na poziomie porównywalnym z kinetycznymi działaniami zbrojnymi mogą uruchomić art. 5 dotyczący obrony zbiorowej. Nie powinniśmy zapominać, że cyberprzestrzeń stała się domeną operacyjną obok przestrzeni powietrznej, lądowej, morskiej i kosmicznej.

Stoimy nie tylko w obliczu poważnego wyzwania, jakim jest absolutna konieczność obrony Ukrainy, ale musimy także zdać sobie sprawę, że mamy do czynienia ze starymi wrogami - autorytarnymi reżimami - na zmienionym polu bitwy. Przyszłe środowiska operacyjne będą zasadniczo różnić się od tych, które obserwujemy obecnie. Bezzałogowe i coraz bardziej autonomiczne systemy bojowe z niezwykle szybkimi procesami decyzyjnymi wyprą z pola bitwy przestarzałe systemy i ludzi. W przyszłości Sojusz będzie musiał skupić się na połączonych zdolnościach, aby wygrać konflikt, ale będzie musiał również utrzymać przewagę jakościową.

Niezależnie od tego, jak fundamentalne jest zagrożenie ze strony Rosji, nie możemy ignorować sąsiadów Europy. Sahel, Afryka Północna i Bliski Wschód to kluczowe regiony, których stabilność lub niestabilność ma i będzie miała znaczący wpływ na społeczność międzynarodową.

Bezprecedensowa zmiana w sposobie postrzegania sytuacji bezpieczeństwa w całej przestrzeni euroatlantyckiej znajduje odzwierciedlenie w działaniach i sposobie myślenia członków Sojuszu. Jesteśmy świadkami zwiększania budżetów obronnych oraz intensyfikacji pomocy wojskowej i finansowej dla Ukrainy. Rosja z pewnością nadal będzie stanowić główne zagrożenie nie tylko dla Europy, ale i dla światowego porządku. NATO musi teraz zrobić wszystko, co w jego mocy, aby zapewnić, że europejska architektura bezpieczeństwa i więzi transatlantyckie nie zostaną osłabione. Odstraszanie i obrona, zarządzanie kryzysowe i zapobieganie kryzysom oraz bezpieczeństwo oparte na współpracy pozostają kluczowymi zadaniami na przyszłość. Jednak na nas, Europejczykach, spoczywa również odpowiedzialność za przekonanie naszych północnoamerykańskich sojuszników, że Europa bardzo poważnie traktuje kwestie bezpieczeństwa i jest zdeterminowana, by zrobić wszystko, co w jej mocy, aby utrzymać silny Sojusz, w tym wziąć na swoje barki sprawiedliwy udział w kosztach wspierania NATO jako całości.

Zbliżający się szczyt NATO w Waszyngtonie będzie wyjątkową okazją do pokazania światu zdolności Sojuszu do reagowania na współczesne zagrożenia i wyzwania. Musimy być niezwykle dobrze przygotowani i wysoce zdeterminowani. Potrzebujemy jedności w całym Sojuszu, a przede wszystkim musimy być świadomi, że zasada „Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego!" sprawdza się tylko pod warunkiem zaufania. Nie możemy zmarnować tej szansy!