Opowieść o Saint Javelin

To zrozumienie wywodzi się z dzieciństwa.

Urodziłem się w Kanadzie jako syn młodych rodziców-imigrantów, którzy w wieku kilkunastu lat uciekli z komunistycznej Polski w poszukiwaniu lepszego życia. Rodzice mojej mamy urodzili się w Polsce podczas II wojny światowej i jako dzieci przeżyli okropności nazistowskiej okupacji. Jej ojciec, a mój dziadek, był zapalonym słuchaczem Radia Wolna Europa (RFE), którego słuchał codziennie, cierpliwie czekając na dzień, w którym Polska zostanie oczyszczona z sowieckiej zmazy.

Mój ojciec również urodził się w Polsce, ale z ukraińskich rodziców, którzy zostali przymusowo przesiedleni przez polskie władze lojalne wobec ZSRR podczas "Akcji Wisła", która była próbą wyeliminowania ukraińskich partyzantów w południowo-wschodniej Polsce.

Jeden z kształcących momentów w moim życiu miał miejsce podczas mojej pierwszej podróży do Ukrainy, którą odbyłem jako naiwny 17-latek. Podczas tej podróży miałem okazję spotkać niedawno wybranego i niedawno otrutego ukraińskiego prezydenta, Wiktora Juszczenkę. Byłem tak młody i niedojrzały, że pamiętam, jak wzdrygnąłem się na widok jego okropnie pokiereszowanej twarzy, będącej wynikiem nieudanej próby zamachu, przeprowadzonej przez kremlowskich agentów.

Wiele lat później, kilka najważniejszych lekcji, które dały mi wiedzę o brutalności Rosji wobec Ukrainy odebrałem, gdy pracowałem jako dziennikarz w Ukrainie w latach 2015-2018.

Jedno doświadczenie zmotywowało mnie do stworzenia Saint Javelin bardziej niż jakiekolwiek inne. Zdarzyło się to, gdy spędziłem tydzień w maleńkiej wiosce w głębi Karpat w zachodniej Ukrainie z grupą wdów i ich dzieci. Każda z tych kobiet była żoną ukraińskiego żołnierza, który stracił życie w walce po nielegalnej aneksji części Ukrainy przez Rosję w 2014 roku.

Zostałem zaproszony przez organizatorów tego wyjazdu regenerującego, kanadyjską organizację charytatywną "Help Us Help" (Pomóż nam pomagać), która wspierała te kobiety i ich dzieci w radzeniu sobie z życiem po stracie.

Pamiętam moją refleksję, że jest to strona wojny, którą ludzie rzadko widzą. Widzimy wstrząsającą i zatrważającą przemoc podczas natychmiastowych relacji telewizyjnych, ale zwykle nie oglądamy jej wystarczająco długo, aby zrozumieć cichszą traumę, która po niej następuje, co stało się udziałem tych wdów, które muszą pozbierać szczątki swojego życia i samotnie wychowywać dzieci.

To właśnie o nich myślałem, gdy 15 lutego 2022 r. „oficjalnie" rozpocząłem działalność Saint Javelin. Mówię: „oficjalnie", ponieważ już od tygodni gorączkowo publikowałem wiadomości i moje opinie na temat rosyjskiej mobilizacji sił wzdłuż granicy z Ukrainą.

W tym momencie mojego życia porzuciłem dziennikarstwo, wróciłem do domu i zbudowałem własny mały biznes. Ponieważ byłem wolny od ograniczeń związanych z profesjonalnym dziennikarstwem, ale miałem całą wiedzę z lat pracy w Ukrainie, postawiłem sobie za cel wyśmiewanie hipokryzji rosyjskiej propagandy, często za pomocą memów.

Jednak dopiero 15 lutego zacząłem aktywnie zbierać pieniądze, sprzedając naklejki z wizerunkiem Świętej Javelin.

Oto krótka wcześniejsza historia wizerunku, który stał się znany jako „Święta Javelin".

Po pierwsze, ja go nie stworzyłem. Nie jestem plastykiem ani ilustratorem. Jest on oparty na pracy amerykańskiego artysty, Chrisa Shawa, który pierwotnie stworzył „Madonnę z kałaszem" około 2012 roku. Ten wizerunek Madonny trzymającej karabinek Kałasznikowa stał się popularną naszywką wśród ukraińskich żołnierzy około 2014 roku (rok, w którym Rosja nielegalnie zaanektowała Krym i rozpoczęła się wojna w Donbasie). Stał się on „Świętą Javelin" dopiero kilka lat później, gdy ukraińscy urzędnicy poprosili Amerykanów o dostarczenie najbardziej zaawansowanego na świecie systemu przeciwpancernych pocisków kierowanych Javelin. Poprosili o Javeliny, ponieważ wiedzieli, że jeśli Rosjanie kiedykolwiek rozpoczną inwazję na pełną skalę, zrobią to z masą czołgów, a Javelin da ukraińskim żołnierzom szansę na odparcie rosyjskich wojsk.

Kiedy „Święta Javelin" pojawiła się po raz pierwszy, był to niezwykle niszowy żart, który krążył wśród małej społeczności dziennikarzy, analityków, żołnierzy, biurokratów i kontrahentów wojskowych. Zyskał on na popularności dopiero w 2022 roku, kiedy znajomy przypomniał mi, że rozesłał naklejki ze Świętą Javelin, aby inni mogli przykleić je na swoich laptopach, aby okazać wsparcie dla Ukrainy. Pomysł ten zainspirował mnie, ponieważ na początku 2022 r. byłem przekonany, że Rosja jest bliska inwazji i chciałem zrobić wszystko, co w mojej mocy, aby pomóc.

W Walentynki poprosiłem lokalną drukarnię w Toronto o wydrukowanie 100 naklejek ze Świętą Javelin, którą nazwali „Maryja z bazuką", a 16 lutego opublikowałem zdjęcie na moim Instagramie, wyjaśniając, że będę je sprzedawać za 10 dolarów. Moim celem było przekazanie pieniędzy na Help Us Help, organizację charytatywną, dzięki której w Karpatach przeprowadziłem wywiady z żonami poległych żołnierzy.

Pamiętam, że pierwszej nocy dwie osoby zamówiły naklejkę, a ja bardzo się ucieszyłem. Nie mogłem uwierzyć, że ten pomysł do kogoś przemówił.

Następnego dnia sprzedałem naklejki za ponad 1000 dolarów i wpadłem w panikę, ponieważ zdałem sobie sprawę, że nie mam pojęcia, jak spakować tyle zamówień. Nie miałem kopert ani znaczków. Byłem całkowicie nieprzygotowany.

Trzeciego dnia sprzedałem naklejki za około 5000 dolarów i wiedziałem, że dzieje się coś wyjątkowego. Do tej pory nazwiska zamawiających były mi dobrze znane, ale potem wszystko zaczęło się zmieniać. Nagle widziałem zamówienia z całego świata.

Czwartego dnia zdałem sobie sprawę, że będę w stanie przekazać ponad 10 000 dolarów i zacząłem odczuwać ogromną odpowiedzialność za Saint Javelin. W nadchodzących dniach spotkałem się z przedstawicielem Help Us Help i rozmawialiśmy o tym, jak te pieniądze zostaną wykorzystane do ufundowania stypendiów dla dzieci poległych ukraińskich żołnierzy. Oszacowano, że już teraz wystarczyłoby to, by zapewnić pełną edukację szkolną dla co najmniej piętnaściorga dzieci.

Mimo to, kampania nadal się rozwijała, więc skontaktowałem się ze starymi przyjaciółmi z ukraińskiej społeczności i szybko zbudowałem zespół wolontariuszy. Ci pierwsi pomocnicy są prawdziwym powodem, dla którego Saint Javelin rozrosła się tak szybko, jak się to stało, ponieważ nigdy nie byłbym w stanie zaspokoić popytu w pojedynkę.

W ciągu tygodnia kampania stała się surrealistyczna i została wiralem na całym świecie. W tym momencie nie miałem czasu na nic poza Saint Javelin. Porzuciłem regularną pracę, przyjaciół, wszelkie pozory zdrowej rutyny i skupiłem na niej całą swoją uwagę. Pomiędzy zarządzaniem operacją rozmawiałem ze starymi kolegami, analitykami, aktywistami, żołnierzami i dziennikarzami w Ukrainie o tym, co działo się na miejscu. Pamiętam, że słyszałem o pewnych oznakach, takich jak doniesienia o tym, że Rosjanie zakładają szpitale polowe. Stało się jasne, że wkrótce wybuchnie brutalna wojna.

24 lutego, kiedy prezydent Rosji Władimir Putin rozpoczął swoją brutalną inwazję, zdecydowaliśmy, że pieniądze z Saint Javelin muszą zostać przeznaczone na natychmiastowe potrzeby w Ukrainie. Rozpoczęliśmy kampanię pozyskiwania środków na rzeczy takie, jak indywidualne zestawy pierwszej pomocy, kamizelki kuloodporne i hełmy oraz inne humanitarne przybory ratujące życie.

Pamiętam, jak w dniu pełnoskalowej inwazji rozmawiałem z moim tatą, który mieszka w Przemyślu, małym zabytkowym mieście tuż przy granicy z Ukrainą. Do tego czasu był bardzo sceptycznie nastawiony do możliwości wojny. Mówił mi, że to tylko podsycanie strachu przez Zachód. Jednak tego dnia zadzwonił, by przeprosić i opisać rozdzierający serce chaos rozwijający się wzdłuż granicy.

Do połowy marca, w ciągu miesiąca od rozpoczęcia działalności Saint Javelin, przekazaliśmy już 500 tysięcy USD na rzecz Help Us Help.

W tym momencie spałem po kilka chwil i pracowałem dzień i noc. Musiałem radzić sobie z poważnymi problemami - jak wtedy, gdy bank zamknął moje konta, ponieważ ilość transakcji uruchomiła alerty dotyczące prania brudnych pieniędzy. Musiałem także radzić sobie z dziesiątkami wywiadów dla mediów na temat Saint Javelin, jednocześnie nadal publikując memy.

W marcu tego roku odbyłem dwie podróże do Polski, aby pomóc w przygotowaniu logistyki pomocy dla Ukraińskiego Kongresu Światowego, gdy budowali to, co ostatecznie stało się ich kampanią Unite with Ukraine. Program ten rozwinął się w jeden z największych na świecie pozarządowych projektów pomocowych skoncentrowanych na wspieraniu ukraińskiej armii.

Dokładnie w tym czasie moja narzeczona była w ciąży z naszym pierwszym dzieckiem, a społeczność Saint Javelin szybko rosła. Publikowałem „Pytaj, o co chcesz” ("Ask Me Anything" - AMA) na Instagramie, gdzie społeczność mówiła mi, czego chce od Saint Javelin. Zostaliśmy zasypani prośbami od ludzi z całego świata o nowe „Święte". Każdy chciał Świętą, która reprezentowałaby konkretny system uzbrojenia, który jego kraj dostarczał Ukrainie. Na przykład naszą drugą Świętą była Święta NLAW, na prośbę od naszych brytyjskich odbiorców, ponieważ Brytyjczycy szybko dostarczyli „lekką broń przeciwpancerną nowej generacji" (NLAW ATGM).

Wkrótce mieliśmy Święte dla Kanady, Szwecji, Niemiec, Polski, Słowacji i nie tylko.

W kwietniu 2022 roku, gdy Rosjanie wycofywali się z Kijowa, a świat otworzył oczy na horrory w Buczy, odbyłem pierwszą podróż do Ukrainy od wybuchu pełnoskalowej wojny. O 6:00 rano, gdy mój pociąg wjechał na dworzec główny w Kijowie, przeczytałem wiadomość o śmiercionośnym rosyjskim ataku rakietowym obok dworca głównego we Lwowie, skąd mój pociąg odjechał zaledwie kilka godzin temu. Z dworca głównego w Kijowie przejechałem przez miasto duchów, które zupełnie nie przypominało tętniącego życiem, głośnego, tłocznego miasta, które zawsze znałem. Wojskowe punkty kontrolne patrolowane przez młodych ukraińskich żołnierzy wciąż stały w całym mieście. Zawsze zakorkowane miasto miało prawie zerowy ruch samochodowy, a wiele sklepów było po prostu zamkniętych, ponieważ zarówno właściciele, jak i pracownicy uciekli.

Moim celem podczas tej podróży było rozpoczęcie działalności Saint Javelin w Ukrainie, abyśmy mogli zacząć produkować odzież w tym kraju. Uznałem, że skoro sprzedajemy setki koszulek na całym świecie, to powinniśmy znaleźć sposób, by produkować te koszulki, a nawet inne rzeczy, w Ukrainie.

Co więcej, chciałem również znaleźć sposób na „wzbogacające przetworzenie" (upcycling) zniszczonego rosyjskiego sprzętu w przedmioty, które moglibyśmy sprzedać w Saint Javelin. Moim pomysłem było wykorzystanie resztek zniszczonego rosyjskiego sprzętu, takiego jak czołgi, BTR-y i BMP (rosyjskie transportery opancerzone i bojowe wozy piechoty), samoloty i inne, aby pomóc sfinansować wysiłek wojenny Ukrainy. Pomyślałem, że moglibyśmy przetopić metal, a następnie przekształcić go w dzieła sztuki okopowej i sprzedać na aukcji.

Podczas mojej podróży spędziłem czas ze starymi przyjaciółmi, w tym z ukraińskimi dziennikarzami, takimi jak dawniej wynajmujący mi mieszkanie dziennikarz Associated Press, obecnie nagrodzony Pulitzerem fotoreporter, Jewgienij Maloletka, który niedawno przeżył oblężenie Mariupola. Opowiedział mi o swoich zmieniających życie doświadczeniach, które zostały udokumentowane w nominowanym do Oscara filmie "20 dni w Mariupolu", wyreżyserowanym przez jego współpracownika i przyjaciela, Mstysława Czernowa.

Oparłem się na starych kolegach, takich jak Maloletka, którzy pomogli mi zrozumieć, na czym powinna skupić się uwaga i fundusze Saint Javelin. Starzy przyjaciele, Katerina Sergatskova i Roman Stepanovych, obecnie założyciele 2402 Fund, wyjaśnili mi tragiczną sytuację ukraińskich dziennikarzy. Wielu z nich, zwłaszcza poza Kijowem, codziennie ryzykowało życie, prowadząc transmisje w śmiertelnie niebezpiecznych warunkach, nie mając na sobie prawie żadnego sprzętu ochronnego. Dzięki wsparciu 2402 Fund, Saint Javelin pomogła wyposażyć ukraińskich dziennikarzy w kuloodporny sprzęt, a także przeprowadziła w Ukrainie szkolenia z pierwszej pomocy (HEFAT), które poprowadził mój dobry przyjaciel i częsty współpracownik, fotoreporter Anton Skyba.

Historia Saint Javelin naprawdę nabrała życia w przedostatni dzień mojego pobytu w Kijowie w kwietniu. Tego dnia pojechałem do Buczy, Irpienia i Borodzianki, aby zobaczyć realia tego, co zrobili Rosjanie. Chociaż widziałem przerażające zniszczenia na frontach w Donbasie w latach 2015-2018, nigdy nie byłem świadkiem takiej dewastacji. Ból i cierpienie, jakie Rosjanie zadali tym ludziom, były nie do opisania. Nic, co napiszę, nie jest w stanie wyjaśnić uczucia, jakie towarzyszyło widokowi całych budynków mieszkalnych przeciętych na pół przez rosyjskie bomby zrzucane z odrzutowców i helikopterów. Stojąc na ziemi, mogliśmy zobaczyć pozostałości ludzkich mieszkań przez otwarty beton. Resztki zniszczonej kuchni, połowa salonu, całe życie widoczne dla każdego, kto przechodził obok. Na placu zabaw obok mnie zauważyłem małego pluszowego misia pozostawionego przez jakieś niewinne dziecko.

Gdy odjechaliśmy z tego koszmaru, przyjaciel skontaktował się z ówczesnym ministrem obrony Ukrainy, Oleksijem Reznikowem, wysyłając mu zdjęcie Świętej Javelin i wyjaśniając historię. Odpisał, że potrzebuje tej koszulki... na jutro.

Rozdałem już wszystkie koszulki, naklejki i naszywki ze Świętą Javelin, jakie miałem przy sobie, więc tej nocy starałem się znaleźć drukarnię w Kijowie, która mogłaby wydrukować kilka koszulek do następnego ranka. Pomyślałem też, że zrobię trzecią koszulkę dla prezydenta Zełenskiego i poproszę ministra Reznikowa, by wręczył ją samemu prezydentowi. Nie sądziłem, że to zrobi, ale pomyślałem: czemu nie spróbować.

Następnego dnia pojechaliśmy przez Kijów do centralnej dzielnicy rządowej. W sumie spotkanie z panem Reznikowem trwało około trzech minut, ale przed wyjściem wręczyłem mu koszulkę dla prezydenta Zełenskiego, a on powiedział: „Świetnie! Spotykam się z nim jeszcze dzisiaj".

Myślałem, że po prostu przekaże koszulkę jednemu ze swoich pracowników i zapomną o niej. Jednak kilka godzin później, kiedy czekałem w hotelowym pokoju, dostałem wiadomość od pana Reznikowa.

„Chcę tylko, żeby pan wiedział, że prezydent ma waszą koszulkę!"

Około pięć minut później oficjalne konto prezydenta Zełenskiego na TikToku udostępniło wideo, na którym minister Reznikow wręcza prezydentowi Zełenskiemu koszulkę ze Świętą Javelin. Wideo dotarło do milionów ludzi, wynosząc Świętą Javelin w stratosferę.

Widzieliśmy, jak ludzie na całym świecie sami zaczęli zmieniać przeznaczenie wizerunku Świętej Javelin, produkując statuetki drukowane w 3D, gry wideo, klocki Lego, graffiti, kostiumy na Halloween, niewymienialne tokeny NFT i znaki protestu. Widzieliśmy zdjęcia naklejek ze Świętą Javelin w Wenezueli, na Filipinach, na Tajwanie i w Mali. Mieliśmy zamówienia z miejsc, których nigdy bym się nie spodziewał, takich jak Chiny, a nawet otrzymywaliśmy wiadomości od Rosjan, którzy chcieli zamówić, ale nie mogli, ponieważ nie wysyłaliśmy produktów do Rosji. Rosyjska policja namierzyła nawet 10-letnią dziewczynkę w Moskwie i zatrzymała ją, ponieważ użyła wizerunek Świętej Javelin jako swojego awatara na klasowym czacie grupowym.

Symbol Świętej Javelin i nasze użycie memów inspirowały innych do wykorzystania potęgi humoru i grup społecznościowych, aby pomóc Ukraińcom, gdy najbardziej tego potrzebują.

W tym momencie przekazaliśmy już ponad 2 miliony USD za pośrednictwem Saint Javelin i pomogliśmy zebrać niezliczoną ilość więcej, prowadząc kampanie crowdfundingowe, takie jak nasza niedawna świąteczna promocja dronów z widokiem z osobistej perspektywy, która zebrała ponad 500 tysięcy USD.

Święta Javelin stała się promieniem nadziei w absolutnym mroku i mam nadzieję, że będziemy nadal źródłem inspiracji i namacalnego wsparcia przez długi czas. Od tego pierwszego dnia w lutym 2022 roku przeszliśmy ogromną ewolucję. Jesteśmy w trakcie wydawania książki. Wyprodukowaliśmy koncert i pokazano nas w materiale dokumentalnym Washington Post. Otworzyliśmy i zamknęliśmy dwa biura w Kijowie i Toronto. Mieliśmy wzloty i upadki, ale naszym głównym celem jest ewolucja w stronę marki, która przetrwa długo i będzie produkować wszystkie nasze produkty w Ukrainie.

W przypadku naszej nowej kolekcji Defender, która składa się z zimowych polarów, skarpet, swetrów, koszulek i nie tylko, każdy element został wyprodukowany w Ukrainie. Przekazujemy również dużą część naszej produkcji odzieży ukraińskim żołnierzom. Zeszłej zimy rozdaliśmy ponad tysiąc różnych produktów, w tym kurtki polarowe, skarpety, czapki i kominiarki.

W 2024 roku skupiamy się na ulepszaniu wszystkich tych produktów i przekształcenia się w markę najwyższej jakości, produkując wszystko w Ukrainie i wspierając obrońców przez wiele lat, ponieważ smutna, ale prawdziwa rzeczywistość tej wojny jest taka, że szybko się ona nie skończy.

Rosji zaoferowano każdą możliwą okazję do porzucenia broni i zaprzestania agresji. Zamiast tego poświęcili setki tysięcy własnych ludzi na śmierć w pogoni za niewielkimi zdobyczami terytorialnymi. Stracili dziesiątki tysięcy czołgów, transporterów, samolotów i pojazdów. Zniszczyli własną gospodarkę. Aresztują każdego, kto sprzeciwia się tej wojnie.

Zmobilizowali cały swój kraj w jednym celu – aby zniszczyć suwerenny naród ukraiński. I udowodnili, że nie mają zamiaru się zatrzymać. W odpowiedzi musimy udowodnić to samo - że jesteśmy zobowiązani do powstrzymania Rosjan bez względu na wszystko, i że będziemy wspierać Ukrainę, dopóki Ukraińcy nie wygrają tej wojny.

To jedyna realna opcja.