“Interoperacyjność jest kluczem do efektywności sił NATO.”
Naczelny Dowódca NATO ds. Transformacji (SACT) Generał Jean-Paul Paloméros, 25 września 2013

Od końca zimnej wojny interoperacyjność była i jest sednem debaty nad żywotnością i znaczeniem Sojuszu Północnoatlantyckiego w nowym środowisku bezpieczeństwa. Przesunięcie akcentów z obrony terytorialnej na wielonarodowe operacje ekspedycyjne (Afganistan, Kosowo, Libia) oraz wyzwania napotkane w ich realizacji wykazały ograniczenia interoperacyjności NATO. O ile niektóre wyzwania dla interoperacyjności (obawy o suwerenność, rozbieżne interesy narodowe, cięcia wydatków na obronę, wspieranie miejscowych przemysłów obronnych oraz dysproporcja potencjałów technologicznych) mogą być przezwyciężane jedynie na szczeblu politycznym i strategicznym, jest także wiele taktycznych wyzwań dla interoperacyjności. Do nich należą dysproporcje technologiczne, dowodzenie i kontrola, różnice doktryn oraz odmienna zasobność. Aby im sprostać, NATO uchwaliło „Inicjatywę Sił Połączonych” (CFI).

Celem CFI jest zwiększenie gotowości i skuteczności bojowej dzięki poprawie interoperacyjności poprzez rozbudowane kształcenie i szkolenie, zintensyfikowane ćwiczenia oraz lepsze wykorzystanie technologii. W celu wspierania CFI, Dowództwo Połączonego Międzynarodowego Szkolenia (JMTC) w Grafenwoehr (Niemcy) zainicjowało „Inicjatywę Połączonego Szkolenia” (CTI). Korzystając z unikalnego położenia dowództwa oraz z doświadczenia w kształceniu i szkoleniu członków NATO i wielonarodowych partnerów, CTI rozszerza ofertę edukacyjną i szkoleniową i wykorzystuje rozwiązania technologiczne, aby prowadzić zintegrowane, symultaniczne, prowadzone w czasie rzeczywistym, wirtualne i konstruktywne ćwiczenia. CTI znacząco redukuje koszty szkolenia, wspiera wielonarodowe partnerstwa, a co najważniejsze, podnosi interoperacyjność Sojuszu.

NATO definiuje interoperacyjność, „jako zdolność do synergicznego działania w wypełnianiu wyznaczonych zadań.” Chociaż interoperacyjność jest akcentowana od wielu lat i wspierają ją umowy standaryzacyjne (STANAG), ostatnie misje wykazały ograniczenia interoperacyjności. W tej sytuacji, przywódcy Sojuszu uruchomili „Inicjatywę Sił Połączonych” (CFI). Jej celem jest zapewnienie zdolności formacji NATO do skutecznego komunikowania się, szkolenia i współdziałania. Chociaż jej potrzeba jest oczywista, wdrażanie CFI napotyka wiele wyzwań. Następna część analizuje niektóre z nich oraz opisuje, w jaki sposób Dowództwo Połączonego Wielonarodowego Szkolenia (JMTC) zdołało im sprostać.

Wyzwania dla interoperacyjności dzielą się na strategiczne i taktyczne. Ta analiza koncentruje się na wyzwaniach taktycznych. Jest tak dlatego, że przezwyciężanie wyzwań strategicznych wymaga decyzji politycznych, podczas gdy przezwyciężanie ich na poziomie taktycznym może się dokonać poprzez przyjęcie wspólnych taktyk, technik i procedur (TTP). Kluczowe taktyczne wyzwania związane z interoperacyjnością obejmują rozbieżności technologiczne, dowodzenie i kontrolę, różnice doktryn i luki w zakresie dostępności środków.

1. Rozbieżności technologiczne
Istnieją ogromne rozbieżności technologiczne pomiędzy siłami NATO. Po jednej stronie skali lokują się Stany Zjednoczone, które zdają się głównie na technologie cyfrowe. Bezzałogowe statki powietrzne (UAS), stanowisko dowodzenia w przyszłości (CPOF) i system monitorowania położenia wojsk własnych (BFT) są w każdej chwili do dyspozycji każdego dowódcy, aby pomóc opracować wspólny obraz sytuacji operacyjnej. Jednak ten obraz operacyjny nie jest „wspólny”, jeżeli nie jest widoczny dla innych członków połączonych sił zadaniowych (JTF). Jest przynajmniej trzynaście różnych systemów służących do śledzenia pola walki w obrębie NATO. Wiele z nich nie zapewnia interoperacyjności ze względu na różne normy techniczne.

Aby poprawić tę sytuację, Dowództwo Połączonego Międzynarodowego Szkolenia (JMTC) zdecydowało się promować rozwiązania wymagające małych nakładów technicznych. Obejmują one znakowanie pojazdów w celu rozpoznania przyjaznych jednostek, wykorzystywanie prostych oznakowań graficznych do kontrolowania ruchów jednostek, poleganie na komunikacji radiowej w paśmie FM, przeprowadzanie prób umożliwiających wszystkim zrozumienie oraz – co okazało się najbardziej skuteczne – zagwarantowanie, by każdy batalion, czy formacja wyższego szczebla miała w swoim składzie oficerów łącznikowych (LNO) w celu synchronizowania jej działań z formacjami równoległymi lub wyższego szczebla.

Szczególnie skuteczna jest wymiana oficerów łącznikowych, ponieważ ułatwiają oni integrację oraz kontakty koleżeńskie. Przynosi to korzyści zarówno operacyjne, jak i długoterminowe. Jak zauważył generał dywizji Walter Piatt, zastępca dowódcy sił amerykańskich w Europie: „państwa nie nawiązują kontaktów, robią to ludzie. Zyskujemy wiarygodność poprzez dzielenie trudów.”

2. Dowodzenie i kontrola na misjach

Miniona dekada wojen zwiększyła znaczenie zintegrowanego dowodzenia i kontroli. Operacje stały się bardzo skomplikowane, a to, co je wyróżnia, to nieustanne interakcje pomiędzy siłami własnymi, siłami wroga oraz miejscowymi społecznościami. Nie wystarcza samo przydzielenie narodowym formacjom „zadania i celu” w ramach połączonych sił zadaniowych (JTF). Wymaga to współpracy w planowaniu oraz integracji w celu zapewnienia wspólnego zrozumienia środowiska operacyjnego oraz misji. Zbyt często jednostki bywają rozmieszczane bez wiedzy o systemach sojuszników oraz bez zrozumienia, jakiego typu informacje są im przesyłane. Brak interoperacyjności utrudnia jednostkom skuteczną łączność i manewrowanie.

JMTC stara się sprostać temu wyzwaniu poprzez mianowanie zespołów złożonych z obserwatora, instruktora i szkoleniowca (OCT) do pracy z uczestnikami ćwiczeń, zanim przyjadą oni do dowództwa szkolenia. Celem jest zapewnienie wszystkim formacjom zdolności do zrozumienia i integrowania unikalnych zdolności i potencjałów każdej z nich. W związku z tym konieczne jest, żeby każde z uczestniczących państw określiło rodzaj sprzętu, jakim się posługuje, liczbę zazwyczaj obsługiwanych sieci oraz rodzaj informacji przez nie przekazywanych. Informacje te prowadzą do stworzenia matrycy zdolności wskazującej, co systemy są w stanie przekazywać na różnych częstotliwościach lub w różnych sieciach.

[3. Różnice w doktrynach

Niczym zaskakującym nie jest fakt, że w grupie 28 państw istnieją znaczące różnice doktryn. Na przykład, w doktrynie amerykańskiej „ogień” oznacza „integrowanie i prowadzenie śmiercionośnego i nie-śmiercionośnego ostrzału w celu umożliwienia dowódcom połączonych sił oraz jednostek manewrujących zdominowanie środowiska operacyjnego.” Dla odmiany, w państwach NATO szkolonych według doktryny ZSRR „ogień” stosowany jest przede wszystkim w odniesieniu do ostrzału obszarowego lub ognia zaporowego. Także w przeciwieństwie do doktryny amerykańskiej te państwa przyjęły pojęcie „kryjówki” (położenie około jednego kilometra od wyznaczonego punktu ostrzału), aby ochraniać swój sprzęt artyleryjski. Oznacza to, że komenda „ognia” nie może być zrealizowana przez 15-25 minut od jej wydania. Jako że artyleria USA jest w stanie udzielić wsparcia w ciągu 3-5 minut, znacząco wpływa to na interoperacyjność.

Aby minimalizować różnice doktryn pomiędzy państwami, JMTC nauczyło się czynić zaletę z różnorodności. Nie zmusza sił zbrojnych Sojuszu, ani wielonarodowych partnerów, do posługiwania się amerykańską doktryną – zamiast tego promuje funkcjonalną interoperacyjność. Na przykład podczas ćwiczeń w 2014 roku powietrznodesantowy zespół bojowy 173. brygady piechoty (173. IBCT(A)) miał dołączoną czeską baterię artyleryjską kalibru 152 mm. Zgodnie z czeską doktryną, bateria stosowała ukrywanie i przemieszczanie się. To powodowało zwłokę pomiędzy komendą „ognia”, a jej wykonaniem. Aby należycie uwzględnić te różnice IBCTA wprowadził czasowe wyzwalacze w odniesieniu do konkretnych wydarzeń. Kiedy wyzwalacze zostały uwzględnione w procesie planowania, zespół bojowy brygady mógł z powodzeniem prowadzić wymierzony w czasie i precyzyjny wspólny ostrzał. Warto zauważyć, że ze względu na nacisk Czechów na ukrywanie, sprzęt artyleryjski zespołu bojowego brygady był znacznie mniej narażony na ataki wroga. Nacisk na funkcjonalną interoperacyjność podnosi zdolności i potencjał Sojuszu.

4. Luki pod względem dostępności środków
Utrzymanie wielonarodowych sił jest dużym wyzwaniem dla interoperacyjności. Chociaż umowy standaryzacyjne (STANAG) definiują logistykę, jako planowanie i realizację przemieszczania i utrzymania sił zbrojnych, sposoby realizowania tej normy są różne. Podobnie, jak w innych dziedzinach, interoperacyjność jest utrudniona przez różne terminologie, tradycje, zdolności, potencjały itp. Rozbieżności sięgają od liczby transportowanych części zamiennych, po rodzaj racji żywieniowych dla żołnierzy. Chociaż wiele państw było zdolnych do korzystania z amerykańskiego systemu dostaw w Afganistanie, rotacje wojsk ekspedycyjnych w ramach JMTC wykazały, że niektórzy członkowie Sojuszu mają problemy z zapewnianiem sobie własnej amunicji, żywności i paliwa, nie wspominając o dbałości o potrzeby sanitarne, lokalowe, czy dostępność wody itp.

Wspierając interoperacyjność, JMTC stara się wdrażać natowską zasadę udzielania wsparcia logistycznego na zasadach funkcjonalności, a nie w oparciu o kryteria narodowe. Z taktycznego punktu widzenia, można to osiągnąć poprzez dyskusje na wczesnym etapie planowania misji pomiędzy logistykami w wielonarodowej grupie roboczej. Taka grupa określa zdolności i wymogi w celu łagodzenia ewentualnych niedoborów w zaopatrzeniu. Na przykład, podczas niedawnych ćwiczeń grupa robocza stwierdziła niedostatki w zakresie zbiorczego zaopatrzenia w wodę w całych połączonych siłach zadaniowych (JTF). Wyzwanie to zostało przezwyciężone dzięki równemu rozdysponowaniu wody dla wszystkich formacji, aby zapewnić niezakłócone kontynuowanie działań.

Chociaż wyzwania dla interoperacyjności są poważne, w wyniku swojego położenia w środku Europy, unikalnych zdolności oraz bardzo bogatego doświadczenia w pracy z siłami zbrojnymi członków Sojuszu i wielonarodowych partnerów w minionej dekadzie, JMTC było w stanie zredukować je oraz zapewnić skuteczne, zintegrowane szkolenie. Jednak wciąż nie jest ono na poziomie przewidzianym w natowskiej Inicjatywie Połączonych Sił. Aby zrealizować to zalecenie, JMTC ogłosiło Inicjatywę Połączonego Szkolenia (Combined Training Initiative - CTI).

Technologia
O ile wspólne planowanie i prowadzanie ćwiczeń stało się przez lata czymś powszechnym, JMTC znacząco poprawiło inteoperacyjność dzięki udoskonaleniu technologii. Na przykład, Połączone Wielonarodowe Centrum Symulacji JMTC (JMSC, mieszczące się w Grafenwoehr, Niemcy) uruchamia Połączone Centrum Operacyjne w celu kontroli i prowadzenia „walki” w ramach rozproszonej części ćwiczeń, a JMRC przeprowadza część ćwiczeń realizowanych „na żywo”. Podczas ćwiczeń Saber Junction 13, Brygada Stryker Drugiego Pułku Kawalerii przeprowadziła na żywo szkolenie w Centrum Osiągania Połączonej Międzynarodowej Gotowości, podczas gdy włoska Brygada Folgore wirtualnie wspierała jej flanki z Włoch.

Warto zauważyć, że zarówno działające “na żywo”, jak i wirtualne jednostki mogą być “podłączone” do Dowództwa Korpusu NATO (JMTC i Korpus Szybkiego Reagowania NATO zostały po raz pierwszy połączone podczas ćwiczeń „Jesień 2014”); i „w dół” do podległych brygad, batalionów i kompanii w Hohenfels oraz w centrach szkolenia państw członkowskich i partnerskich w całej Europie. Inicjatywa Połączonego Szkolenia NATO promuje interoperacyjność poprzez integrowanie zasobów, zdolności, relacji i technologii państw natowskich i partnerskich w celu tworzenia prowadzonych „na żywo”, wirtualnych i konstruktywnych ćwiczeń symultanicznie łączących formacje od szczebla taktycznego do szczebla korpusów na całym kontynencie. Dzięki CTI, JMTC – lub jakiekolwiek inne centrum szkolenia bojowego – prowadzi ćwiczenia o tym stopniu złożoności i takiej skali. Ten program pozwala członkom NATO i wielonarodowym partnerom trenować wspólnie, pozostając w swoich macierzystych jednostkach. Zmniejsza to koszty i promuje interoperacyjność. Na przykład, ćwiczenie Swift Response II (sierpień 2015) będzie prowadzone symultanicznie w trzech rożnych centrach szkolenia w Bułgarii, Niemczech i Rumunii.

Zasoby ludzkie
W tej grupie mieści się edukacja, szkolenie i przyjmowanie wspólnej terminologii. Widząc, jak jednostki rotacyjne z trudem zmagają się z wyzwaniami dla interoperacyjności, JMTC zainicjowało Połączony Wspólny Program Akademicki (JCAP). Składa się on z dwu komponentów. Pierwszy, to rozmieszczanie mobilnych zespołów szkoleniowych (MTT) w państwach członkowskich i wielonarodowych partnerów w celu przeprowadzania programów szkoleń dla liderów, prowadzenia szkoleń specjalistycznych, ułatwiania rozwoju miejscowych centrów szkolenia oraz uczestniczenia we wspólnych okazjonalnych działaniach sił zbrojnych. Jest to nie tylko efektywna kosztowo metoda prowadzenia standaryzowanej edukacji i szkolenia. Znaczenie tych misji widoczne jest także podczas wspólnych ćwiczeń formacji NATO – zaczynają się one na wyższym poziomie interoperacyjności i gotowości.

Drugi komponent JCAP, to seria modułów szkoleniowych udostępnianych sztabom wszystkich państw partnerskich połączonych sił zadaniowych przed ćwiczeniem. Seminaria te obejmują dowodzenie na misjach, ruchy i manewrowanie, ochronę, logistykę, użycie ognia, interakcję i wywiad, to jest kluczowe obszary najbardziej dotknięte ograniczoną interoperacyjnością. Podczas wspomnianych seminariów liderzy z JMRC wprowadzają kluczowe tematy i określają wyzwania, z jakimi zetknęły się poprzednie jednostki. Połączone siły zadaniowe pracują następnie z podległymi im formacjami, aby określić sposób łagodzenia wyzwań dla interoperacyjności.

Jak zauważył były Sekretarz Obrony USA Chuck Hagel „najbardziej długofalowe i naglące problemy bezpieczeństwa Europy i Stanów Zjednoczonych mają charakter globalny”. Dlatego też musimy „tworzyć strategie przezwyciężania globalnych zagrożeń, budując bardziej powiązany potencjał z europejskimi siłami zbrojnymi. Ze względu na swoje zdolności, umiejscowienie i bogate doświadczenie w pracy z państwami członkowskimi i partnerami NATO, JMTC jest unikalnie predestynowane do wdrażania zaleceń szkoleniowych NATO. Jego Inicjatywa Połączonego Szkolenia podnosi interoperacyjność i gotowość NATO poprzez rozbudowaną edukację i szkolenie oraz technologię. Pozwala to członkom NATO skuteczniej współpracować ze sobą oraz wzmacnia europejskie bezpieczeństwo, zwiększając obronę członków NATO, pomagając powstrzymać konflikty oraz zwiększając stabilność globalną.